شهید دکتر چمران

آب منشأ و سرچشمه حیات: قرآن کریم از یک سوع «آب» را به عنوان اصل حیات و مبدأ پیدایش زندگی بر کره خاکی معرفی شده است. امّا این تشبیه و تعبیر حقیقی آن، سرّی از اسرار اهل بیت(ع) و رازی از رازهای روایات آنان است که با کنار هم قرار دادن قطعات مربوط به آن، کشف می‌گردد. با ما همراه شویم تا سخن از «آب» بشنویم…

رویش هر چیز از آب
خداوند درباره‌ی آفرینش همه‌چیز از آب میفرماید:
«و هرچیز زندهای را از آب پدید آوردیم.»(1)

و از سوی دیگر نزول آب (باران) از آسمان را مایه زنده شدن دوباره زمین دانسته، میفرماید:
«و خدا از آسمان آبی فرود آورد و با آن زمین را پس از مردنش زنده گردانید، قطعاً در این [امر] برای مردمی که شنوایی دارند، نشانهای است.»(2)

و سرانجام در آیهای دیگر، آراسته شدن زمین به زیور گیاهان را ناشی از درآمیختن نزولات آسمانی با آنها دانسته، میفرماید:
«در حقیقت، مَثَل زندگی دنیا بسان آبی است که آنرا از آسمان فروریختیم، پس گیاه زمین - از آنچه مردم و دامها میخورند - با آن درآمیخت، تا آنگاه که زمین پیرایه خود را برگرفت و آراسته گردید… »(3)
همه این آیات دلالت بر این دارند که آغاز و استمرار زندگی انسانها و دیگر موجودات در زمین بدون وجود آب امکانپذیر نبوده و نخواهد بود.

آب زلال، امام صمیمی
در تعدادی از روایات، امامان معصوم: به آب تشبیه شدهاند، از جمله در روایاتی که در تأویل این آیه شریفه:
«بگو: به من خبر دهید، اگر آب [آشامیدنی] شما [به زمین] فرو رود، چه کسی آب روان (ماء معین) برایتان خواهد آورد؟»(4)
از امام موسی بن جعفر(ع) نقل شده است، میخوانیم: «[این آیه یعنی] هرگاه امامتان را نیابید و او را نبینید چکار خواهید کرد؟»(5) و «هرگاه امامتان از نظرتان غایب شود، چه کسی امام جدیدی برایتان خواهد آورد؟»(6)

همچنین در روایت دیگری که از امام علی بن موسیالرضا(ع) در ذیل همین آیه شریفه وارد شده، آمده است:
««آب شما» ابواب شما، یعنی امامان هستند، امامان ابواب الهی بین او و بین آفریدگان اویند.»(6)

با توجه به روایات یاد شده میتوان گفت:
همچنان که خداوند، آب را مایه حیات مادی انسانها قرار داده و تنها به وسیله نزول باران رحمتالهی است که زمین مرده و گیاهان خشکیده روح و حیات تازهای مییابند، امامان معصوم(ع) را نیز مایه حیات معنوی آنها قرار داده و تنها به برکت وجود آنهاست که آدمیان میتوانند از زندگی پاکیزه معنوی بهرهمند شوند.

عصر ظهور، تجلّی‌گاه «آب» و «رویش»
عصر ظهور، عضر تجلّی کامل ولایت: با مشخص شدن نقش امامان معصوم(ع) در تحقق حیات معنوی انسانها میتوان به تصوری روشن از چگونگی تحقق حیات طیبه در عصر ظهور رسید. توضیح آنکه در این عصر که عصر تجلی کامل ولایت الهی است، خداوند متعال به برکت وجود ولیاللَّه الاعظم - ارواحناله الفداء - همه حجابها و موانعی را که پیش روی انسانها وجود دارد برمیدارد و آنها را به مراتب بالای ادراک، آگاهی و ایمان نائل میسازد تا جایی که همه مظاهر شرک، کفر، گناه، ظلم، بیعدالتی از زمین رخت برمیبندد و انسانها مستغرق در یاد و نام خداوند میشوند. اینجاست که آن حیات پاکیزه که انسانها قرنها به دنبالش بودند، محقق شده و آدمی امکان نیل به مراتب عالی کمال را پیدا میکند.

از رسول گرامی اسلام(ص) نقل شده است، محوریت عبودیت خداوند در عصر ظهور و برطرف شدن همه خوی و خصلتهای حیوانی مورد توجه قرار گرفته و تأکید شده که همه این آثار به برکت وجود حجت خدا، حضرت مهدی(ع) است:
«خداوند به وسیله مهدی برای امت گشایش حاصل میکند. او دلهای بندگان را با عبادت پر میکند و عدالتش را بر آنها دامنگستر میسازد. خداوند به وسیله او دروغ و دروغگویی را ریشهکن میکند و روزگار سخت و دشوار را از بین میبرد و طوق ذلت و بردگی را از گردن شما برمیدارد.»(7)

امام رضا(ع) به این مطلب که خداوند در عصر ظهور به وسیله امام مهدی(ع) زمین را از همه مظاهر ظلم و جور پیراسته میسازد، اشاره کرده، میفرماید:
«خداوند به وسیله قائم، جهان را از هرگونه ناروایی پاکیزه و از هرگونه ستم پیراسته میسازد… آنگاه که او قیام کند، زمین به نور پروردگارش روشن میشود، میزان عدل را در میان مردم برپا میسازد و هیچکس به دیگری ستم روا نخواهد داشت.»(8)

بر این اساس میتوان گفت که تحقق حیات پاکیزه و معنوی در عصر ظهور چیزی جز اثر تجلی ولایت ولیاللَّه بر زمین نیست و همه آنچه در این عصر محقق میشود تنها از برکت وجود ایشان است، که چون آبی زلال سرزمینهای تفتیده جان آدمیان را روح و حیات تازهای میبخشد.

پی‌نوشت‌ها:
1. سوره انبیاء (21) آیه 30.
2. سوره نحل (16) آیه 65؛ همچنین ر.ک: سوره بقره (2)، آیه 164؛ سوره عنکبوت (26)، آیه 63.
3. سوره یونس(10)، آیه 24.
4. سوره ملک (67)، آیه 30.
5. صدوق، محمد بن علی بن حسین، کمال الدین و تمام النعمة، ج2، ص 360.
6. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، ج 1، ص 339، ح 14.
7. علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج 2، ص 379.
8. طوسی، محمد بن حسن، کتاب الغیبة. ص 114؛ مجلسی، محمدباقر، همان، ج 51، ص 75، ح 29؛ یفرج الله بالمهدی عن الأمّة. یملأ قلوب العباد عبادةً یسعهم عدله. به یمحق الله الکذب و یذهب الزمان الکلب و به یخرج ذلّ الرّقّ من أعناقکم.

ابراهیم شفیعی سروستانی، موعود - فروردین 1386، شماره 74؛ با تلخیص.